Raadsvragen: Noodtoestand voor het klimaat

Vragen
Raadsvragen: Noodtoestand voor het klimaat

Vragen Antwoorden

Indiendatum: feb. 2019

Geacht college,

In verschillende steden wereldwijd is een noodtoestand voor het klimaat afgekondigd, bijvoorbeeld in Basel, Bristol, Londen, Berkeley en Vancouver. Al deze steden laken de apathische houding van hun nationale overheden om te komen tot een daadkrachtig klimaatbeleid. Met het afkondigen van de noodtoestand nemen zij het heft in eigen handen. Zo stelt de burgemeester van Londen in een artikel op de website van dagblad The Guardian^¹ dat een lokale noodtoestand noodzakelijk is om toch iets te kunnen doen tegen klimaatverandering, gegeven de impasse in landelijk klimaatbeleid. Het noodbevel volgt op een unaniem aangenomen motie^² in de London Assembly van eind vorig jaar.

1. Kent u de noodtoestanden voor het klimaat die recent door diverse steden zijn afgekondigd? Indien ja, wat vindt u van deze ontwikkeling?

Rotterdam moet in 2030 de huidige uitstoot van koolstofdioxide (CO2) met grofweg twee derde terugdringen om te voldoen aan de klimaatdoelstelling van het college. Dat is een van de meest verstrekkende klimaatdoelstellingen in het land. Ook is Rotterdam als deltastad nog meer dan andere plaatsen in Nederland kwetsbaar voor de negatieve effecten van klimaatverandering. Tegelijkertijd zien we dat de Nederlandse regering te weinig doet om klimaatverandering tegen te gaan, tot grote frustratie van de gemeenteraadsfractie van de Partij voor de Dieren in Rotterdam. Want we kunnen niet langer wachten.

2. Deelt u onze frustratie dat de regering te weinig doet om klimaatverandering tegen te gaan? Indien nee, waarom niet? Indien ja, hoe geeft u uiting aan uw frustratie?

In Nederland kennen we zowel een noodbevel als een noodtoestand. Het afkondigen van een noodbevel is geregeld in de Gemeentewet^³, krachtens Artikel 175 onder 1. Hierin staat het volgende:

“In geval van oproerige beweging, van andere ernstige wanordelijkheden of van rampen, dan wel van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, is de burgemeester bevoegd alle bevelen te geven die hij ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar nodig acht. Daarbij kan van andere dan bij de Grondwet gestelde voorschriften worden afgeweken.”

Uit de vuistdikke rapporten van onder andere het Intergovernmental Panel on Climate Change is het ons volstrekt duidelijk geworden dat deltasteden als Rotterdam gevaar lopen bij een stijgende zeespiegel en een toename van heftige regenval, beide toegeschreven aan klimaatverandering. Er staat ons een ramp te wachten als we nog langer talmen met daadkrachtig klimaatbeleid.

3. Stelt u dat het juridisch haalbaar is om een noodbevel af te kondigen volgend op de vrees voor het ontstaan van rampen als gevolg van klimaatverandering? Indien nee, waarom niet? Indien nee, weet u hoe collega-steden wereldwijd hun noodbevel voor het klimaat juridisch sluitend hebben gekregen? Indien ja, op welke wijze zou u een dergelijk noodbevel gestalte kunnen geven? Indien ja, kunt u uiteenzetten hoe burgerlijke vrijheden zo goed mogelijk kunnen worden gewaarborgd als een noodbevel wordt afgekondigd?

Een noodbevel geldt vaak als opstapje naar het afkondigen van de noodtoestand, dat eveneens wordt geregeld in de Gemeentewet. Terwijl een noodbevel geldt voor een bepaald aantal personen of organisaties, geldt de noodtoestand voor een ieder. In artikel 176 staat over het afkondigen van de noodtoestand het volgende:

“Wanneer een omstandigheid als bedoeld in artikel 175, eerste lid, zich voordoet, kan de burgemeester algemeen verbindende voorschriften geven die ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar nodig zijn. Daarbij kan van andere dan bij de Grondwet gestelde voorschriften worden afgeweken. Hij maakt deze voorschriften bekend op een door hem te bepalen wijze.”

4. Stelt u dat het juridisch haalbaar is om een noodtoestand af te kondigen volgend op de vrees voor het ontstaan van rampen als gevolg van klimaatverandering, al dan niet als gevolg van een eerder afgekondigd noodbevel? Indien nee, waarom niet? Indien ja, op welke wijze zou u een dergelijke noodtoestand gestalte kunnen geven? Indien ja, kunt u uiteenzetten hoe burgerlijke vrijheden zo goed mogelijk kunnen worden gewaarborgd als een noodtoestand wordt afgekondigd?

Wij hebben zowel burgerlijke vrijheden als de scheiding der machten in een democratische rechtsstaat hoog in het vaandel staan. Een noodbevel of noodtoestand staat mogelijk op gespannen voet met deze waarden. Daarom willen wij graag weten of het een met het ander te verenigen valt.

5. Is het volgens u juridisch mogelijk dat de Raad zich uitspreekt over het afkondigen van een noodbevel of noodtoestand voor het klimaat? Indien ja, staat de Raad in haar recht om voorbehouden te maken voor de bescherming van burgerlijke vrijheden die grondwettelijk verankerd zijn?

6. Kunt u meer algemeen schetsen wat de juridische en democratische consequenties zijn als een noodbevel of noodtoestand voor het klimaat wordt afgekondigd?

1 https://www.theguardian.com/uk-news/2018/dec/11/london-mayor-sadiq-khan-city-climate-emergency

2 https://www.london.gov.uk/motions/climate-emergency

3 https://wetten.overheid.nl/BWBR0005416/2019-01-01

Indiendatum: feb. 2019
Antwoorddatum: 26 mrt. 2019

1. Kent u de noodtoestanden voor het klimaat die recent door diverse steden zijn afgekondigd? Indien ja, wat vindt u van deze ontwikkeling?

"Ja, wij zijn op de hoogte van de initiatieven in de steden Basel, Bristol, Londen, Berkeley en Vancouver. Het college deelt uw urgentie om dringend te komen tot een effectieve aanpak van klimaatverandering. Daarom hebben wij de energietransitie tot speerpunt van ons beleid gemaakt en sluiten we met maatschappelijke organisaties en bedrijven een Rotterdams klimaatakkoord om de stijgende C02-uitstoot zo snel mogelijk om te buigen in een dalende trend."

2. Deelt u onze frustratie dat de regering te weinig doet om klimaatverandering tegen te gaan? Indien nee, waarom niet? Indien ja, hoe geeft u uiting aan uw frustratie?

"Het baart ons zorgen dat uit de doorrekening door het Planbureau van de Leefomgeving (PBL) van het concept Klimaatakkoord blijkt, dat met de daarin afgesproken maatregelen de gewenste C02-reductie in 2030 hoogstwaarschijnlijk niet gehaald gaat worden. Het Rijk heeft al aangekondigd met extra maatregelen te komen, zoals de aangekondigde C02-heffing voor bedrijven. Voor een definitieve appreciatie moeten we de Kabinetsreactie afwachten die eind april wordt verwacht. Tot die tijd blijven we bij het Rijk via diverse kanalen aandringen op een helder en consistent beleid, waarbij betaalbaarheid, haalbaarheid en een eerlijke kostenverdeling (vervuiler betaalt) leidend zijn. Ook blijven we erop aandringen dat de wet- en regelgeving en bijbehorende financiële instrumenten voor gemeenten zo snel mogelijk vorm krijgen, zodat de concrete projecten die we al zijn gestart succesvol ten uitvoer kunnen worden gebracht en we tempo houden."

"Zoals blijkt uit voortgaande antwoorden doen we er als college alles aan om te zorgen dat de noodzakelijke C02-reductie wordt behaald om verdere klimaatverandering te voorkomen. Daarnaast wordt er door verschillende partijen continu gewerkt aan maatregelen om ons aan te passen aan de reeds merkbare gevolgen van de klimaatverandering, zodat rampen worden voorkomen. Denkt u hierbij aan het Nationale Deltaplan tot aan maatregelen die voortkomen uit onze eigen Resilience strategie en het Rotterdams Weerwoord.

Het zogeheten ‘subsidiariteitsbeginsel’ verzet zich ertegen dat een burgemeester op grote schaal noodmaatregelen gebruikt voor structurele problemen die door middel van reguliere bevoegdheden kunnen worden aangepakt. De voorbeelden die u aanhaalt uit het buitenland zijn in strikt juridische zin ook niet te vergelijken met een 'noodbevel', maar zijn bedoeld als signaal om de urgentie te onderstrepen die wij met u delen."

"Zie antwoord op vraag 3."

6. Kunt u meer algemeen schetsen wat de juridische en democratische consequenties zijn als een noodbevel of noodtoestand voor het klimaat wordt afgekondigd?

"Zie antwoord op vraag 3."