Raadsvragen: Mogelijke fraude van zorgaanbieders – vervolgvragen op 19bb18039

Vragen
Raadsvragen: Mogelijke fraude van zorgaanbieders – vervolgvragen op 19bb18039

Vragen Antwoorden

Indiendatum: jun. 2019

Geacht college,

Uit onderzoek^¹ van Pointer (onderdeel van omroep KRO-NCRV), Reporter Radio (NPO Radio 1) en Follow The Money is gebleken dat bij een aantal grote commerciële zorgaanbieders in het boekjaar 2017 grote winsten zijn genoteerd, terwijl een bescheiden winst in de zorgmarkt gebruikelijk is. De onderzoekers hebben zich gericht op aanbieders die een winstmarge van twintig procent of meer hebben genoteerd. Hoogleraren van Tilburg University en Erasmus Universiteit Rotterdam stellen op de website van Pointer dat dergelijke hoge winsten mogelijk tot stand zijn gekomen door niet de zorg te leveren die was toegezegd. De zorg wordt onder andere betaald uit de persoonsgebonden budgetten (pgb's) van cliënten en de WMO-arrangementen die gemeenten hebben ingekocht bij deze aanbieders. Dit zou betekenen dat er fraude is gepleegd.

De gemeenteraadsfractie van de Partij voor de Dieren, Leefbaar Rotterdam en Nida zijn geschokt door de uitkomsten van dit onderzoek. Fraude is namelijk diefstal. En geld voor de zorg moet namelijk aan de zorg worden besteed. Daar hebben zorgbehoevende Rotterdammers recht op. Verder moeten we er allemaal op kunnen vertrouwen dat publiek geld op een rechtmatige manier wordt besteed. Onrechtmatige declaraties van zorgaanbieders moeten wat ons betreft onmiddellijk worden teruggevorderd, indien dat het geval is.

In navolging van eerdere raadsvragen^² over dit onderwerp stellen wij aanvullende vragen, waarbij het accent wordt verlegd naar de verantwoording van overheidsuitgaven. Maar allereerst willen wij de onderste steen boven voor wat betreft mogelijke fraude.

1. Weet u of er ook fraude is gepleegd met publiek geld van de gemeente middels pgb's en bij de inkoop van WMO-arrangementen in 2017? Indien nee, bent u bereid dat uit te zoeken? Indien ja, gaat u alles in het werk stellen om onrechtmatige declaraties zo snel als mogelijk terug te vorderen? Indien ja, gaat u een strafrechtelijk proces in gang zetten als blijkt dat er met geld van de gemeente fraude is gepleegd?

Uit de lijst^³ van in totaal 174 zorgaanbieders die in 2017 blijkens het onderzoek een winst van tien procent of meer hebben geboekt, met daarvan 97 die structureel hoge winsten boeken van rond de twintig procent, staan diverse aanbieders met Rotterdam als vestigingsplaats. Een aantal andere aanbieders komt uit de regio Rijnmond. Al deze aanbieders leveren zorg in alle disciplines, waaronder gehandicaptenzorg, geestelijkegezondheidszorg en thuiszorg. Wij kunnen momenteel niet achterhalen of deze aanbieders in 2017 door de gemeente Rotterdam gecontracteerd waren, omdat de huidige contracten per 1 januari 2018 zijn ingegaan. Overigens kunnen de zorgbedrijven op de lijst ook hebben gefungeerd als onderaannemers van de gecontracteerde aanbieders. Of ze zijn voornamelijk ontvanger van pgb's.

2. Bent u bereid een overzicht te doen toekomen van de gecontracteerde partijen voor het leveren van zorg in 2017? Indien nee, waarom niet?

3. Weet u of gecontracteerde aanbieders voor het leveren van zorg in 2017 ook gebruik hebben gemaakt van onderaannemers? Indien nee, waarom niet? Indien ja, welke onderaannemers zijn dat?

4. Weet u bij welke zorgaanbieders in 2017 de pgb's van Rotterdamse cliënten in hoofdzaak zijn besteed? Indien ja, bent u bereid dit te delen met de Raad?

Uitgaven voor WMO-arrangementen kunnen niet goed verantwoord worden. De Commissie tot Onderzoek van de Rekening van de Raad heeft 15 mei jongstleden in haar hoorzitting^⁴ met de wethouder verantwoordelijk voor de inkoop van WMO-arrangementen reeds haar zorgen geuit over de moeilijkheid omtrent het kunnen verantwoorden van deze besteding van publiek geld. Momenteel is het college afhankelijk van een verklaring van zorgaanbieders dat zij zorg van goede kwaliteit ook daadwerkelijk hebben geleverd voordat ze hun declaraties indienen. De externe accountant van de gemeenteraad heeft het college aanbevolen deze afhankelijkheidsrelatie te doorbreken voor het beter kunnen verantwoorden van geleverde prestaties. In reactie hierop stelt het college in maart van dit jaar:

“Er is een eerste verkenning gedaan naar mogelijkheden om voor de prestatieverantwoording te kunnen steunen op eigen waarnemingen, waaronder de cliëntervaringsonderzoeken (CEO) en schouwen. Hiertoe hebben we ook buiten de eigen gemeentelijke organisatie gekeken. Onze conclusie luidt dat de inrichting van CEO’s en schouwen voor dit doel vooralsnog niet geschikt is. Zo zijn de resultaten over geleverde prestaties uit het CEO nog niet te herleiden tot individuele cliënten, dan wel dient de vraagstelling wellicht te worden bijgesteld om prestatielevering te kunnen vaststellen voor het doel ‘verantwoording’. Zoals we er nu tegenaan kijken, (…) zal dit aanzienlijke extra inspanningen van de gemeentelijke organisatie vragen, hetgeen wij op dit moment niet verantwoord vinden.”

5. Op welke 'extra inspanningen' doelt u precies in uw reactie op de aanbeveling van de externe accountant?

6. Vindt u het nog altijd niet verantwoord 'extra inspanningen' te plegen om beter te kunnen verantwoorden, indachtig de uitkomsten van voornoemd onderzoek? Indien ja, waarom?

7. Bent u bereid een grove schatting te maken van de kosten van dergelijke 'extra inspanningen' en deze vervolgens te delen met de Raad? Indien nee, waarom niet?

Zorgaanbieders blijken ook flink wat winst als dividend uit te keren aan de aandeelhouders. Het onderzoek heeft aangetoond dat die aandeelhouders in sommige gevallen bestaan uit vrienden en familie van de eigenaars. Wij vinden dit een zeer kwalijke zaak. Bovendien raakt het aan de fundamentele discussie over persoonlijke verrijking met publiek geld. Daar weten we in Rotterdam tegenwoordig van alles van. De Wet normering topinkomens (Wnt) is er niet voor niets.

8. Wat vindt u ervan dat zorgaanbieders flink wat winst als dividend uitkeren aan aandeelhouders?

9. Controleert u nog jaarlijks op naleving van de Wet normering topinkomens (Wnt) in de bezoldiging van personen werkzaam bij zorgaanbieders? Indien nee, waarom niet? Indien nee, noopt voornoemd onderzoek tot heroverweging van deze beslissing?

1 https://pointer.kro-ncrv.nl/artikelen/miljoenen-aan-winst-bij-97-zorgbedrijven-en-dat-wordt-zelden-gecontroleerd

2 https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/7765760/1/19bb18039

3 https://github.com/kroncrv/datasets/blob/master/2019-zorgbedrijven/zorginstellingen_winst_2017.csv?raw

4 https://rotterdam.raadsinformatie.nl/vergadering/630383/Hoorzitting%20jaarrekening%202018%20%28wethouder%20De%20Langen%29%2015-05-2019

Indiendatum: jun. 2019
Antwoorddatum: 17 sep. 2019

"Er zijn bij ons helaas de nodige gevallen van fraude bekend. Hierop is ook passende actie ondernomen. Zie hiervoor bijvoorbeeld https://www.pzc.nl/rotterdam/twee-tonbespaard-met-dichtdraaien-qeldkraan-na-tips-over-pqb-fraude~a22aca91/. De gemeente Rotterdam besteedt jaarlijks veel geld aan zorg voor Rotterdammers. Soms komt het geld niet op de juiste plek terecht door onrechtmatig gebruik door zorgverleners of cliënten. Om dit aan te pakken heeft Rotterdam het Meldpunt Zorgsignalen en Fraude ingericht. Hier kan iedereen terecht met signalen over misbruik of fraude van zorggeld.

Wij hebben in kaart welke zorginstellingen die in het onderzoek van Pointer, Reporter radio en Follow the Money voorkomen, in Rotterdam zorg of jeugdhulp hebben geleverd. Deze lijst is ook bekend bij het Meldpunt Zorgsignalen en Fraude. Daarbij is het ‘op deze lijst staan’ nog niet hetzelfde als ‘signalen over mogelijke fraude’. Wij zien ook geen reden om - uitsluitend op basis van de gepresenteerde omzet- en winstcijfers - naar alle instellingen op deze lijst een nader onderzoek in te stellen. In de publicatie van Follow the Money waren over enkele aanbieders wel signalen van mogelijke fraude. Door het meldpunt (en de toezichtfunctie op rechtmatige zorg die hieraan verbonden is), worden deze signalen (samen met signalen die het Meldpunt uit andere bronnen ontvangt) serieus genomen. Bij een vermoeden van fraude wordt hiernaar nader onderzoek ingesteld.

Hierbij beperkt het meldpunt zich niet tot informatie die over het jaar 2017 gaat. U vraagt naar het jaar 2017 omdat de jaarverslagen door Follow the Money over dit jaar werden gelicht. Het meldpunt behandelt uiteraard ook signalen die een meer actueel karakter hebben. De toezichthouders rechtmatigheid die aan het Meldpunt verbonden zijn, maken hun eigen, onafhankelijke afweging over de ernst van deze signalen en de noodzaak tot opvolging hiervan en de prioritering in haar onderzoeken.

Als er fraude is geconstateerd dan zijn er bij het afwegen van maatregelen diverse mogelijkheden die kunnen worden toegepast. Stopzetten van de dienstverlening, terugvordering en/of het inschakelen van politie en justitie zijn mogelijke sancties. Terugvordering bij het zorgbedrijf is in het geval van pgb lastig, onder meer omdat we een onschuldige budgethouder niet willen treffen met een terugvordering die door een frauderende zorgverlener werd veroorzaakt."

2. Bent u bereid een overzicht te doen toekomen van de gecontracteerde partijen voor het leveren van zorg in 2017? Indien nee, waarom niet?

"Een totaaloverzicht van door Rotterdam gecontracteerde aanbieders van 2017 vinden wij niet passend, aangezien hierop ook instellingen voorkomen die niet in het onderzoek van Pointer, Reporter radio en Follow the Money voorkomen, en waar gemeente Rotterdam inmiddels ook geen contract meer mee heeft. Wij hebben wel nagekeken met welke zorgbedrijven die in het onderzoek voorkomen wij in 2017 een contract hadden. Wij verwijzen naar de eerdere beantwoording van de schriftelijke vragen 19bb18039 Miljoenenwinsten Zorgaanbieders."

3. Weet u of gecontracteerde aanbieders voor het leveren van zorg in 2017 ook gebruik hebben gemaakt van onderaannemers? Indien nee, waarom niet? Indien ja, welke onderaannemers zijn dat?

"Het is bij ons bekend dat aanbieders van jeugdhulp of Wmo werken met onderaannemers. Dat was in 2017 zo en is nu ook nog zo. Gecontracteerde bedrijven mogen andere zorgbedrijven in onderaanneming inzetten; hiervoor is wel expliciete toestemming nodig door gemeente Rotterdam. Een overzicht van deze onderaannemers is bij ons bekend. Wij kunnen geen totaaloverzicht van onderaannemers met u delen. In de beantwoording van de schriftelijke vragen 19bb18039 Miljoenenwinsten Zorgaanbieders geven wij inzicht in hoeveel zorgbedrijven, die in het onderzoek van Pointer, Reporter radio en Follow the Money voorkomen, bij ons bekend zijn."

4. Weet u bij welke zorgaanbieders in 2017 de pgb's van Rotterdamse cliënten in hoofdzaak zijn besteed? Indien ja, bent u bereid dit te delen met de Raad?

"Wij kunnen op basis van onze zorgadministratie nagaan welke zorgverleners door onze pgb-budgethouders zijn ingeschakeld in 2017. Wij zijn vooralsnog niet bereid om dit volledige overzicht met u te delen. De keuze van een pgb-zorgverlener wordt gemaakt door de pgb-budgethouder. Gemeente Rotterdam wijst deze zorgverleners niet aan. Wij kunnen derhalve geen algemeen overzicht van pgb-zorgverleners aan u verstrekken. Wij kunnen u wel melden dat er 13 zorgbedrijven bij ons bekend zijn, die in 2017 in Rotterdam Wmo-ondersteuning of jeugdhulp leverden middels pgb en die ook in het onderzoek van Pointer, Reporter radio en Follow the Money voorkomen. In 2019 zijn hiervan nog 6 zorgbedrijven actief."

5. Op welke 'extra inspanningen' doelt u precies in uw reactie op de aanbeveling van de externe accountant?

"Het verminderen van de afhankelijkheid van de verklaring van zorgaanbieders voor het vaststellen van de rechtmatigheid zou een verschuiving kunnen betekenen van administratieve lasten van de zorgaanbieders naar de ambtelijke organisatie. De administratieve last bij de zorgaanbieders blijft ook dan deels bestaan, omdat voor het bepalen van een transitorische post voor de jaarrekening de gemeente nog altijd afhankelijk zal zijn van de productieverantwoordingen van zorgleveranciers, omdat daaruit blijkt welke declaraties er nog in de pijplijn zitten.

Bij gemeentelijke vaststelling van de prestatie zijn meerdere varianten denkbaar: o.a. het geschikt maken van de cliëntervaringsonderzoek (CEO), steekproefmatige controlebezoeken (schouwen) en reguliere evaluaties van de geïndiceerde zorgtrajecten. Dit zijn allemaal bestaande instrumenten voor kwaliteitsbewaking en controle die gemeente Rotterdam al toepast.

Een eerste verkenning op een andere wijze van controle van de door de zorgaanbieder geleverde prestaties, anders dan een controle verklaring, leert dat door de uitvoering een zeer precies onderzoek moet worden gedaan; dit vraagt om zeer nauwkeurige vastlegging van de onderzoeksresultaten. Daarnaast vraagt het om nauwe afstemming met de accountant, waarbij het de vraag is of accountants hierin meegaan (aangezien dit een geheel andere wijze van verantwoording wordt). Ervaring elders in den lande leert dat hier een langdurig en intensief proces van afstemming aan vooraf gaat, ook met de Raad. Tevens is het de vraag of inhoudelijke kwaliteitsinstrumenten (CEO, schouwen) daarmee niet oneigenlijk worden gebruikt en ‘verworden’ tot een rechtmatigheidschecklist. Zo is het - kijkend naar de eisen van de accountant aan prestatieverklaringen - in dat geval niet denkbeeldig dat bij het CEO gedetailleerde extra vragen over omvang en duur van levering nodig zijn. Of dat er binnen de steekproef zelf weer een steekproef moet worden getrokken om te checken of het CEO volgens de regels is uitgevoerd. Of dat er dermate dwingende eisen worden gesteld dat de focus verschuift van het behaalde resultaat/kwaliteit van de geleverde zorg naar de vraag om nauwkeurig vast te leggen of er wel zorg is geleverd."

6. Vindt u het nog altijd niet verantwoord 'extra inspanningen' te plegen om beter te kunnen verantwoorden, indachtig de uitkomsten van voornoemd onderzoek? Indien ja, waarom?

"Zoals aangegeven bij antwoord 5 staan de eerder beschreven extra inspanningen niet in verhouding staan tot wat dit oplevert in de zin van minder afhankelijkheid van zorgaanbieders voor het vaststellen van rechtmatigheid. Zeker in het licht van het terugdringen van de administratieve regeldruk.

Wij vinden dat zorggeld vooral in kwalitatief goede zorg gestoken moet worden. Dit bereiken wij door scherp in te kopen, daarbij de nodige kwaliteitseisen te stellen en deze ook te handhaven in de praktijk (CEO, schouwen, VOG-plicht enzovoorts). Er moet ook melding en controle mogelijk zijn van zaken die daarin mis kunnen gaan en die hebben wij ingeregeld (klachtenprocedure, Meldpunt Fraude, toezicht rechtmatigheid, regionaal toezicht Wmo, enzovoorts). Wij vinden dat er een goede balans moet zijn tussen de inzet van zorggeld en de financiële en kwaliteitscontroles daarop. Wij hebben nu geen reden om aan te nemen dat onze inzet hierop te kort schiet."

7. Bent u bereid een grove schatting te maken van de kosten van dergelijke 'extra inspanningen' en deze vervolgens te delen met de Raad? Indien nee, waarom niet?

"Voor een verdere intensivering van de gemeentelijk activiteiten, boven op de reeds ingezette maatregelen en acties, zou 4 Fte extra capaciteit nodig zijn (voorzichtige schatting van de kosten incl. overhead ca. €0,4 mln per jaar). Hiervoor hebben wij geen dekking in de begroting 2019 en deze inzet zou dus ten koste gaan van andere (zorggerelateerde) activiteiten.

Volledigheidshalve vermelden wij dat deze 4 Fte ingezet zou worden ten behoeve van het beter/gedetailleerder in kaart brengen van zorg prestaties in brede zin, en niet specifiek ten aanzien van instellingen die nu op de lijst van Follow the Money voorkomen."

8. Wat vindt u ervan dat zorgaanbieders flink wat winst als dividend uitkeren aan aandeelhouders?

"Wij zijn met u van mening dat als de winst excessief is, dit een indicatie kan zijn dat deze winst in een aantal gevallen ten koste is gegaan van de geleverde kwaliteit en mogelijk ook onrechtmatig is verkregen. Dit is een signaal dat zeer serieus moet worden genomen en waarbij nader onderzoek nodig is om vast te stellen wat er precies is gebeurd en of er mogelijk sprake is van fraude."

"In de brief ‘Kortingen bezoldiging topfunctionarissen zorgaanbieders Rotterdam’ 19bb77 hebben wij u geïnformeerd over de controles op de naleving Wet Normering Topinkomens en de dalende overschrijdingen in de afgelopen jaren. In deze brief is aangegeven dat, gelet op het succesvol behaalde effect en het aflopen van het overgangsrecht in 2022, de controle op de WNT-bepaling dit jaar in principe voor de laatste maal zal plaatsvinden."