Raads­vragen: Manifest Bouwen voor Natuur

Indiendatum: 25 nov. 2021

Geacht college,

De biodiversiteitscrisis is volop aan de gang. De snelheid waarmee soorten uitsterven of de staat van instandhouding in het gedrang is, is schrikbarend te noemen. Wij mensen zijn hiervan de oorzaak. Wetenschappers spreken van de zesde golf van massa-extinctie die nu aan de gang is, met uitsterving van soorten die soms tot duizend keer sneller gaat dan uitsterving door natuurlijke oorzaken.

De schrikbarende achteruitgang van Nederlandse natuur is vorig jaar uitgebreid beschreven in het rapport ‘Natuur en landbouw verbonden’[1] van het Wereldnatuurfonds. Door verschraling van traditionele leefgebieden voor soorten, is de stad steeds meer een toevluchtsoord voor dieren, planten en bloemen. Steden kunnen een handje helpen door beleid op te stellen die vestiging van nieuwe soorten faciliteert. Met de Uitvoeringsagenda Biodiversiteit[2] van eerder dit jaar is daar in Rotterdam een eerste aanzet toe gegeven. Maar de gemeente Rotterdam kan nog véél meer doen.

Er bestaat een Manifest Bouwen voor Natuur[3], opgesteld door milieuorganisaties en bouwbedrijven en inmiddels ondertekend door een waslijst aan belanghebbenden of experts zoals brancheorganisaties, architecten, banken, consultancybureaus en academici. Het manifest is tevens ondertekend door in ieder geval de gemeenten Amersfoort, Breda, Amsterdam, Delft, Den Haag, Hilversum, Maastricht, Utrecht en Wageningen.

In het manifest staat onder meer:

“Veel dieren, waaronder vogel- en vleermuizensoorten, zijn afhankelijk van een stedelijke omgeving. Door ook voor deze dieren te bouwen kan nieuwbouw leiden tot een verbetering van de biodiversiteit in de stad.”

1. Bent u het eens met de strekking van bovenstaand citaat?

De initiatiefnemers van het manifest benadrukken dat het thans vrijwillige karakter van natuurinclusieve maatregelen in projectontwikkeling, bijvoorbeeld voor woningbouw, problemen met zich meebrengt. Zo leidt de mate waarin natuurinclusief bouwen kaderstellend is tot verschillen tussen gemeenten, waarbij sommige gemeenten marktpartijen selecteren op basis van kostenefficiëntie en het vooruithelpen van stadsnatuur slechts als spreekwoordelijke ‘plus’ zien. Natuurinclusiviteit kan dan al snel het onderspit delven en partijen betrokken bij projectontwikkeling zien geen reden tot aanpassing van de bedrijfsvoering. In gemeenten waar natuurinclusief bouwen een vrijwillig karakter kent, lopen deze partijen het risico zich uit de markt te prijzen. Het gevolg is een klassiek collectief actieprobleem, waar rationeel gedrag van actoren leidt tot suboptimale collectieve uitkomsten. Het manifest onderkent dit probleem en stelt om die reden het volgende:

“Helaas is het nu zo dat de toepassing van deze maatregelen op vrijwillige basis gebeurt en volledig afhankelijk is van initiatieven van partijen in de bouwketen. Door deze maatregelen wel te gaan verplichten is natuur geen sluitpost meer, maar een vanzelfsprekend ingrediënt voor een gezonde, biodiverse en leefbare wijk. Daarmee leggen we een zinvol fundament voor natuurinclusief bouwen. Voor de bouwsector ontstaat zo een gelijk speelveld en investeringszekerheid.”

2. Bent u het eens met de strekking van bovenstaand citaat? Indien nee, waarom niet?

3. Bent u het ermee eens dat toepassing van natuurinclusief bouwen op vrijwillige basis leidt tot een collectief actieprobleem, aangezien marktpartijen hun marges op het spel zetten in gemeenten die geen kaders hanteren?

De gemeente Rotterdam benadert natuurinclusief bouwen als keuze die projectontwikkelaars kunnen maken, ondanks de verstrekkende motie ‘Kaders voor natuurinclusief bouwen’[4] van onze hand die in november 2017 door de Raad is aangenomen. De motie vroeg het college het volgende te doen:

• Kaders te scheppen voor natuurinclusief bouwen, door inzicht te verkrijgen in de bouwenveloppes van steden die hier al mee aan de slag zijn gegaan;
• Deze kaders te borgen in een bouwenveloppe en deze voor advies voor te leggen aan de Adviescommissie Dierenwelzijn en Stadsnatuur;

Het college heeft de motie niet uitgevoerd. Daarentegen heeft zij natuurinclusief ingebed in de zogenoemde vuistregels voor het bouwen[5], zoals blijkt uit afdoening[6] van de motie. Het college ziet die vuistregels als een instrument, maar dat is het niet. De vuistregels zijn opgesteld ter inspiratie van projectontwikkelaars. In de vuistregels voor het bouwen in de binnenstad staat het volgende:

“Natuur: In Rotterdam gaan we flink veel groen toevoegen. Rotterdam houdt rekening met flora en fauna bij de inrichting van de stad en de ontwikkeling van gebouwen: natuurinclusief bouwen. Voor de verschillende wijken in de stad is er een overzicht gemaakt van te nemen maatregelen. Voor nieuwe gebouwen is te denken aan het toepassen van groene hagen en gevels en nestmogelijkheden en het beperken van verharding van privéterrein. Aandacht voor effect spiegelende gevels op fauna.”

4. Zijn de te nemen maatregelen voor natuurinclusief bouwen, zoals hierboven verwoord, verplicht?

In de vuistregels voor het bouwen in de stadswijken, de wijken rondom de binnenstad, staat ook nog navolgende passage:

“Het is belangrijk dat elke nieuwe bouwontwikkeling één of meerdere groene bouwstenen herbergt en zo een bijdrage levert aan het groene karakter van de wijk.”

Over welke ‘groene bouwstenen’ gaat het hier?

5. Handhaaft u herberging van een of meerdere ‘groene bouwstenen’ in elke nieuwe bouwontwikkeling? Indien nee, wat is de publiekrechtelijke kracht van deze passage in de vuistregels voor het bouwen? Indien ja, hoe? Indien ja, houden projectontwikkelaars zich aan het herbergen van dergelijke groene bouwstenen?

6. Kunt u uit de doeken doen op welke manier natuurinclusieve maatregelen, zoals verwoord in de vuistregels voor het bouwen, zijn toegepast in Rotterdam? Indien nee, waarom niet? Indien ja, bent u bereid een beeldverslag op te stellen van toepassing van dergelijke maatregelen?

7. Hoe krijgt natuurinclusief bouwen beslag in tenders of gunningstrajecten voor nieuwbouwprojecten in de stad?

8. Hoe krijgt natuurinclusief bouwen \beslag in grondexploitaties, vervat in een exploitatieplan dat geldt als privaatrechtelijke overeenkomst tussen de gemeente enerzijds en projectontwikkelaars anderzijds?

Het Manifest Bouwen voor Natuur heeft als doel om natuurinclusief bouwen tot norm te verheffen, maar ook om een gelijk speelveld tussen gemeenten te creëren en zekerheid aan projectontwikkelaars te bieden. In feite komt het erop neer dat marktpartijen vragen om een overheid met regie, een overheid die kaders stelt en daarmee natuurinclusief bouwen verplicht. Dat hélpt de bouwwereld.

9. Bent u bereid het Manifest Bouwen voor Natuur te ondertekenen?

Wij zien uw beantwoording met belangstelling tegemoet.

[1] https://www.wwf.nl/globalassets/pdf/lpr/wwf-living-planet-report-nederland-2020-natuur-en-landbouw-verbonden.pdf?c=3.30.4&p%5b3.30.4%5d%5bemailMailingLinkID%5d=22870&p%5b3.30.4%5d%5bemailMailingRecordID%5d=190928&p%5b3.30.4%5d%5bemailMailingID%5d=6675&p%5b3.30.4%5d%5bemailMailingRecordCode%5d=931fmQ3eopSfK2du048E

[2] https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/9563301/2

[3] https://www.natuurenmilieu.nl/wp-content/uploads/2021/09/Manifest-Bouwen-voor-Natuur-2.pdf

[4] https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/5904632/1/17bb9490

[5] https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/vuistregels-bouwen/

[6] https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/7824854/2/20bb2861