Raads­vragen: Grote risico's bij invoering Omge­vingswet

Indiendatum: 16 feb. 2021

Geacht college,

De NRC berichtte[1] op 9 februari 2021 dat er in Nederlandse gemeenten hevig verzet is tegen invoering van de Omgevingswet. Ze vrezen grote risico’s. Berichtgeving volgt op een enquête die is uitgevoerd door het vakblad Binnenlands Bestuur en de Wethoudersvereniging onder de wethouders die in de gemeenten belast zijn met invoering.

1. Heeft het lid van uw orgaan die belast is met invoering van de Omgevingswet voornoemde enquête ingevuld? Indien ja, wat heeft het lid ingevuld op de diverse vragen?

Geënquêteerden geven onder andere aan dat zij twijfelen aan de ontoereikende staat van het zogenoemde Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Dat is een landelijk loket waar gemeenten op moeten aansluiten op het moment dat zij de Omgevingswet invoeren. Een ander aangestipt probleem behelst de benodigde software, die als niet werkend wordt ervaren. Driekwart van de ondervraagde wethouders vreest een nieuw ICT-drama.

2. Deelt u deze risico’s? Indien nee, waarom niet? Indien ja, waarom?

3. Welke software heeft u reeds ingekocht voor het DSO of welke software bent u voornemens hiervoor in te kopen?

4. Hoe wordt de Raad op de hoogte gehouden over de risico’s van de software en ICT-infrastructuur die nodig is voor aansluiting op het DSO?

Vooralsnog wordt er door de minister van Binnenlandse Zaken vastgehouden aan de invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2022. Invoering van de Omgevingswet per die datum komt erop neer dat de gemeente gebruik maakt van het DSO. De gemeente Rotterdam ontvangt jaarlijks tot en met 2022 €990.000 vanuit het Rijk om aansluiting te zoeken op het DSO, blijkt uit de Voorjaarsnota 2019[2]. Uit voornoemde enquête blijkt dat liefst 61% van de ondervraagde wethouders in den lande aangeeft dat dit budget niet voldoende is. Deze uitkomst volgt op een onderzoek[3] uitgevoerd in opdracht van de minister waaruit blijkt dat gemeenten tot €1,7 miljard betalen aan de transitie van het huidige ruimtelijkeordeningsinstrumentarium naar die van de Omgevingswet. Het onderzoek stelt dat bijna drie tiende van deze kosten samenhangen met ‘DSO-informatiearchitectuur’. Ook blijkt dat juist gemeenten – van alle overheidslagen – nog veel van deze kosten ná invoering van de Omgevingswet voor hun kiezen krijgen. Tot aan 2029 moeten gemeenten namelijk een Omgevingsvisie en Omgevingsplan vaststellen.

5. Hoe staat het ervoor met de aansluiting op het DSO?

6. Stelt u dat de jaarlijkse bijdrage vanuit het Rijk voldoende is om aan te sluiten op het DSO op het moment dat de Omgevingswet wordt ingevoerd? Indien nee, wat zijn de financiële gevolgen voor de gemeente Rotterdam?

7. Verwacht u veel kosten in de jaren ná invoering van de Omgevingswet? Indien ja, volgt er compensatie voor deze kosten vanuit het Rijk?

8. Hoe ziet u toe op de rechtmatigheid dan wel doelmatigheid van het aanvragen en verlenen van vergunningen, of het invorderen van leges binnen het DSO? En hoe waarborgt u dat de software per ingang van de werking van het DSO deze taken systeemgericht vastlegt?

Mogelijk moeten gemeenten een ‘Data Privacy Impact Assessment’ (DPIA) uitvoeren, blijkt uit informatie[4] van een aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gelieerde organisatie. Een dergelijke DPIA heeft tot doel de gegevens van burgers, bedrijven en organisaties te beschermen bij gebruik van het DSO.

9. Moet de gemeente een DPIA uitvoeren voor de lokale invulling van het DSO? Indien nee, waarom niet?

10. Hoe ziet u toe op de bescherming van persoonsgegevens binnen het DSO? Wie hebben bijvoorbeeld toegang tot de gegevens die door Rotterdamse burgers, bedrijven en organisaties worden ingevoerd voor de aanvraag van vergunningen?

Een verplichting van de Omgevingswet is dat gemeenten op het moment van invoering beschikken over een Omgevingsplan. Voor de periode vanaf invoering tot 2029 is er sprake van een eerste (rudimentaire) versie van het Omgevingsplan, als aanloop naar een definitief plan dat vanaf 2029 en verder wettelijk verplicht is. De website die door het Rijk speciaal voor invoering van de Omgevingswet is opgetuigd (‘Aan de slag met de Omgevingswet’), spreekt over een tijdelijk deel van het Omgevingsplan in de overgangsfase tot 2029[5]. Op de website[6] van de gemeente staat evenwel niets vermeld over een eerste versie van het Omgevingsplan die op het moment van invoering van de Omgevingswet van kracht moet zijn.

11. Hoe staat het ervoor met het opstellen van een eerste versie van het Omgevingsplan voor de periode vanaf invoering van de Omgevingswet tot 2029? En zijn er nog risico’s verbonden aan het opstellen?

12. Gaat u deze eerste versie van het Omgevingsplan ter kennisgeving voorleggen aan de Raad, biedt u de Raad de mogelijkheid tot het uiten van wensen en bedenkingen of vergt deze eerste versie een raadsbesluit?

In de Begroting 2021 van de gemeente Rotterdam staat op de pagina[7] over niet-kwantificeerbare risico’s over invoering van de Omgevingswet – in het kader van het weerstandsvermogen en risicobeheersing – het volgende:

“De implementatie van de omgevingswet kent nog veel onzekerheid op het gebied van procesaanpassingen, ICT/automatisering en derving van leges. Deze kosten zijn op dit moment niet met zekerheid te ramen.”

13. Welke processen moet u nog aanpassen?

14. Welke onzekerheid kent u op dit moment op het gebied van ICT en automatisering?

15. Welke onzekerheid kent u op dit moment op het gebied van legesderving? En bedoelt u met legesderving dat er minder diensten bij de gemeente Rotterdam worden afgenomen waarvoor leges mogen worden geïnd, of dat de voorzieningen nog niet voorhanden zijn om leges te kunnen innen?

[1] https://www.nrc.nl/nieuws/2021/02/09/verzet-bij-wethouders-tegen-invoering-omgevingswet-a4031079

[2] https://www.watdoetdegemeente.rotterdam.nl/voorjaarsnota/programmas/algemene-middelen/algemene-uitkeringen-en-o/

[3] https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2021/02/05/rapport-onderzoek-transitiekosten-omgevingswet/rapport-onderzoek-transitiekosten-omgevingswet.pdf

[4] https://www.gemmaonline.nl/index.php/Informatiebeveiliging_en_Privacy_binnen_de_Omgevingswet

[5] https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/regelgeving/instrumenten/omgevingsplan/tijdelijk-deel-omgevingsplan-overgangsfase-eind/

[6] https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/omgevingswet/

[7] https://www.watdoetdegemeente.rotterdam.nl/begroting2021/paragrafen/weerstandsvermogen-en-ris/