Raads­vragen: Weers­ex­tremen te lijf met een groene leef­om­geving – aanvul­lende vragen op 18bb6188

Indiendatum: aug. 2018
Antwoorddatum: 16 okt. 2018

1. Vindt u dat hitte en droogte bij de gemeente Rotterdam voldoende prioriteit hebben? Indien ja, waaruit blijkt dit? Indien nee, welke consequenties verbindt u aan uw oordeel?

"Ja, droogte en hitte krijgen voldoende prioriteit. Het zijn geen nieuwe klimaatthema’s voor Rotterdam. Hoe we de stad willen voorbereiden op klimaatverandering en dan specifiek voor deze thema’s staat al beschreven in Waterplan2 (2008) en de Rotterdamse Adaptatie Strategie uit 2013. In 2009 is door Wageningen University & Research (WUR) onderzocht in welke mate in Rotterdam sprake is van het Urban Heat Island (UHI)-effect. Hierbij is een temperatuurverschil van circa 8 graden gemeten in de warme, versteende binnenstad ten opzichte van het koelere buitengebied. Met het op te stellen Deltaplan Klimaatadaptatie Rotterdam (voorheen Rotterdams Deltaplan Grondwater worden deze thema’s verder ingevuld. Samen met verschillende partijen en bewoners per wijk/gebied wordt dit uitgewerkt en vertaald in concrete maatregelen op openbaar gebied en particuliere terreinen."

2. Welke concrete maatregelen op zowel de korte als lange termijn neemt u om hitte en droogte in Rotterdam aan te pakken?

"In samenwerking met o.a. de GGD Rotterdam-Rijnmond en de Rotterdamse waterschappen zorgt de stad ervoor dat de negatieve effecten van deze periode van hitte en droogte zo veel mogelijk beperkt worden

De ontharding en vergroening van de stad en dan vooral in de versteende, dichtbebouwde stadsdelen is de kern van de lange-termijn strategie voor wat betreft hitte. Vergroening en het planten van bomen wordt bij iedere (her)inrichting nagestreefd. Ook het groene daken programma en de publiekscampagne ‘tegel eruit, groen erin' dragen hier aan bij. Door verdamping van het groen en schaduwwerking van bomen gaat de temperatuur omlaag.

Als concrete preventieve maatregel ten aanzien van hitte valt te noemen de lancering van de hitte-app dit voorjaar: Extrema Rotterdam. Vanuit het 100ResilientCities netwerk is Rotterdam aangeboden om met Athene en Parijs, zonder verdere kosten twee jaar aan te sluiten bij een pilot voor een app op de smartphone die b'; een hittegolf vertelt welke gezondheidsrisico’s stadsbewoners lopen en wat ze eraan kunnen doen. De GGD heeft deze app afgelopen zomer actief in haar communicatie meegenomen en zal volgend jaar (via onderzoek) de gebruiksmogelijkheden van de app verder uitbreiden.

Daarnaast zijn diverse beweegbare bruggen in Rotterdam nat gehouden met rivierwater om deze te koelen en bedienbaar te houden. Als bruggen warm worden zetten ze uit, waardoor ze klem komen te zitten en niet meer open of dicht kunnen Samen met MOCS, een startup van de Technische universiteit Delft, doen we een onderzoek om meer te weten te komen over het uitzetten van de bruggen en onze aanpak te optimaliseren.

De diverse effecten van droogte zijn de afgelopen zomer goed zichtbaar geworden. Denk aan droogstaande kolken met stankklachten tot gevolg, afname waterkwaliteit in de singels en plassen, waardoor bijvoorbeeld blauwalg kan ontstaan en verdroging van de bodem en verlaging van de grondwaterstand. Om de stad minder kwetsbaar te maken voor de effecten van droogte zet Rotterdam in op het zoveel mogelijk vasthouden en aanvullen van het (grond)water. Veel van de maatregelen die effectief zijn tegen lage grondwaterstanden en uitdroging maken deel uit van het werken aan een ‘waterbestendige’ stad; de basis - het huidige stedelijke watersysteem op orde - en adaptieve maatregelen die het (regen)water lokaal vasthouden en vertraagd af te voeren naar de riolering. Concreet is de afgelopen zomer door de waterschappen schoon water ingelaten in de singels van de stad, zijn dode vissen uit de singels verwijderd en wordt gewaarschuwd voor blauwalg in de Rotterdamse stadswateren."

3. Acht u deze maatregelen voldoende effectief, van voldoende schaal en op tijd genomen? Indien ja, waarom? Indien nee, welke consequenties verbindt u aan uw oordeel?

"Het is nog niet eerder zo’n lange periode warm en droog geweest in Nederland. Ondanks de al genomen maatregelen blijkt de gemeente nog onvoldoende adequate oplossingen tegen hitte en droogteproblemen te hebben. De ingezette strategie van vergroening en het herstellen van de sponswerking van de stad om meer water vast te houden in de bodem moet daarom worden doorgezet om voldoende effect te bewerkstelligen. Vooralsnog wordt hierbij voornamelijk vanuit stimulering en voorbeeldwerking gewerkt. Dit is bijvoorbeeld ook het geval voor hittemaatregelen op gebouwniveau om deze koel te houden. Voor de toekomst zal ook verplichting van maatregelen zeker bij nieuwbouw uitgewerkt worden."

4. Is de hitte van deze zomer voor u aanleiding aanvullende maatregelen te nemen? Indien ja, welke maatregelen? Indien nee, waarom niet?

"Nee, de hitte van deze zomer is geen nieuwe aanleiding om aanvullende maatregelen te nemen.

Rotterdam focust zich met haar programma's al jaren om een klimaatbestendige stad te worden. Door goed te kijken naar de klimaatscenario’s van het KNMI zijn we in staat om vroegtijdig de opgaven te borgen in onze aanpak. Om ervaring op te doen met deze thema's, zijn diverse onderzoeken uitgevoerd en pilots gestart die bij succes uitgerold kunnen worden. Landelijk gezien is Rotterdam een van de koplopers op deze thema’s, waarbij we via onze (inter)nationale netwerken kennis opdoen voor maatregelen. Daarnaast verzamelt Rotterdam continu data over het stedelijk klimaat, ook in de aanhoudende periode van hitte en droogte van afgelopen zomer. Deze informatie is belangrijke input om klimaatadaptatie vorm te geven in de komende jaren. Met de ontwikkeling van bijvoorbeeld de Extrema app zijn we als gemeente al een stap verder dan het Nationale Hitteplan met de invulling voor Rotterdam door het Rode Kruis en de GGD’s. Desondanks blijven we nieuwe (inter)nationale ontwikkelingen nauwgezet volgen en vertalen we die naar een effectieve aanpak van de effecten van hitte in de stad."

5. Is de door het RCI aangestipte oplossingsrichting volgens u nog altijd actueel? Indien ja, hoe wordt hier invulling aan gegeven?

"Ja, deze koers is nog steeds actueel. Zeker voor het spoor van het vergroenen van de stad. Alleen ten aanzien van het uitbreiden van oppervlaktewater met grotere waterpartijen is een kleine nuancering op zijn piaats. Aanleg van oppervlaktewater leidt door de grotere verdamping tot een toenemende waterbehoefte in tijden van droogte. Vandaar dat tegenwoordig vaker gekozen wordt voor droogstaande waterbergingen en veel meer kleinschalige maatregelen op particulier terrein en op straatniveau."

6. Erkent u het belang van vergroening van de stad om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan? Indien nee, waarom niet?

"Ja, uit wetenschappelijk onderzoek van WUR blijkt dat met 1% meer groen oppervlak het Stedelijk Hitte-eiland effect met 0,06 graden Celsius afneemt. De afgelopen collegeperiodes is daarom ingezet op extra vergroening. Pleinen zijn vergroend. er zijn meer bomen geplant en bewoners zijn gestimuleerd om geveltuinen aan te leggen en hun straten en turnen te vergroenen.

Graag zetten we dit voort, zoals blijkt uit het coalitieakkoord, waarin is opgenomen om in te zetten op meer groen in plaats van steen."

7. Vindt u net als wij dat er momenteel te weinig groen in de stad is om extreme regen, hitte en droogte tegen te gaan? Indien nee, waarom niet? Indien ja, welke consequenties verbindt u aan uw oordeel?

"Ja, mede daarom is vergroening een continue opgave voor de stad. Rotterdam heeft net als de meeste steden veel stenige ruimte, zowel in de publieke als private ruimte en er is sprake van een Stedelijk Hitte-eiland effect. Vandaar dat in het coalitieakkoord al is opgenomen dat Rotterdam groener moet worden met meer bomen en meer goed onderhouden beplanting en gras. Hieraan hebben wij een target verbonden om in vier jaar tijd 20 hectare groen toe te voegen aan de stad."

8. Noopt de extreme hitte en droogte van de afgelopen periode tot een herijking van maatregelen voor vergroening van de stad zoals aangekondigd in het coalitieakkoord 'Nieuwe Energie voor Rotterdam'? Indien ja, hoe krijgt dit zijn beslag in het aankomende collegeprogramma, de Begroting 2019 en de meerjarige doorkijk tot het einde van de huidige collegeperiode?

"In het coalitieakkoord is al uitgesproken dat in zetten op meer groen in plaats van steen en het maken van slimme verbindingen tussen lokale groen plekken om de ecologische “groen-blauwe-structuur te verbeteren. Dit betreft grotendeels voortzetting van de al ingezette strategie. In het coalitieakkoord is zichtbaar gemaakt welke budgetten wij vrijmaken voor deze intensivering in vergroening. Dat is inmiddels vertaald in de begroting 2019."

9. Bent u bereid al het groen in de stad als hoogwaardig aan te merken, gezien de urgentie iets te doen tegen weersextremen? Indien nee, waarom niet?

"Nee. naast de collegetarget ten aanzien van extra hectares groen wil dit college ook nieuwe woningen bouwen en verdichten. Wat wel gesteld kan worden is dat we werken aan de groenstructuurkaart van de stad.

Daarin wordt de hoogwaardige robuuste groenstructuur benoemd die borg staat voor een groene kwaliteit in een groeiende stad. Een groenstructuur die duurzaam, weerbaar, klimaat adaptief is en die stad, wijk en landschap met elkaar verbindt."

10. Is de hitte van de afgelopen periode voor u aanleiding zich op een andere manier voor te bereiden op de stresstest? Indien ja, hoe gaat u zich voorbereiden? Indien nee, waarom niet?

"Nee, want de uitwerking voor het thema hitte in de Rotterdamse Adaptatiestrategie is al voldoende basis voor de landelijk verplicht gestelde stresstest. In het kader van het opstellen van het Deltaplan klimaatadaptatie Rotterdam vindt hiervan een actualisatie en detaillering plaats. De opgedane ervaringen met de afgelopen periode van hitte zullen daarin meegenomen worden."

11. Welke kaders, criteria en indicatoren zullen voor u leidend zijn in de stresstest?

"Voor hitte zijn in de Rotterdamse Adaptatiestrategie indicatoren gebruikt als verzilting, te koelen bruggen en stenige ruimte. Daarnaast is een onderzoek ‘hotterdam’ opgesteld, waarin naast fysieke kaarten ook sociale Kaarten zijn opgenomen over warmtebeleving en oversterfte, de extra sterfgevallen die te wijten zijn aan hitte. Voor de fysieke kaarten zijn de indicatoren oppervlaktewater, gebouwschil, verharding gebladerte, schaduw, mate van straling en voelbare warmte gebruikt. Voor de sociale warmtekaart zijn de leeftijd en het verschil tussen binnen- en buitentemperatuur afgezet tegen de sterftecijfers van 2006, toen er een langdurige hittegolf was, en de periode 2007-2013. Amsterdam en Den Haag hebben volgens dezelfde methode onderzoek naar hitte laten uitvoeren.

Op basis van nieuwe en meer gedetailleerde gegevens over de temperatuurverschillen in Rotterdam en bijvoorbeeld schaduw zullen in het kader van de actualisatie van de stresstest de risico’s van hitte voor Rotterdam inzichtelijk worden gemaakt."

12. Krijgt de Raad inspraak in het vaststellen van de kaders, criteria en indicatoren die leidend zullen zijn in de stresstest? Indien ja, hoe gaat u dit borgen in de besluitvorming? Indien nee, waarom niet?

"Ja, met de vaststelling van het plan van aanpak voor het Deltaplan Klimaatadaptatie kan de stresstest inclusief de voorgenomen aanpak voor de risicodialoog en vaststelling van mogelijke risicolocaties in Rotterdam worden geborgd qua besluitvorming. De insteek van het Deltaplan Klimaatadaptatie Rotterdam is dat op wijkniveau een risicodialoog met betrokkenen (de bewoners van de wijk, woningcorporaties, projectontwikkelaars, netbeheerders, ondernemers en maatschappelijke instellingen, stichtingen en verenigingen) wordt gevoerd zodat in gezamenlijkheid die maatregelen op particulier en openbaar gebied kunnen worden genomen die het meest effectief zijn en waar draagvlak voor is. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van bestaande contacten, de gebieden spelen hier uiteraard een belangrijke rol in. De inwoners van de wijken weten bij uitstek wat er in hun omgeving gebeurd en kunnen met hun ervaring een belangrijke bijdrage leveren aan het klimaatbestendig maken van de stad."

13. Wanneer gaat u de verplicht gestelde stresstest (laten) doen?

"De (actualisatie) van de stresstest is onderdeel van het Deltaplan Klimaatadaptatie Rotterdam en wordt in de periode 2018-2019 uitgewerkt."

14. Wie beschouwt u als betrokkene waar het de gevolgen van klimaatverandering betreft?

"Zie antwoord op vraag 12."

15. Zullen deze betrokkenen samen met u vorm geven aan de kaders, criteria en indicatoren die leidend zijn in de stresstest? Indien nee, waarom niet?

"Ja. zie antwoord op vraag 12. Natuurlijk geldt wel dat Waterplan2, de Rotterdamse Adaptatiestrategie en het nieuw op te stellen Deltaplan Klimaatadaptatie Rotterdam een voor de hele stad geldend kader vormen. De concrete invulling van klimaatadaptieve maatregelen is passend bij de wijk."

16. Krijgt de Raad inspraak in het vaststellen van de betrokkenen? Indien ja, hoe gaat u dit borgen in de besluitvorming? Indien nee, waarom niet?

"Ja, uw Raad stelt het Deltaplan Klimaatadaptatie Rotterdam vast. Hoe we deze risicodialoog gaan organiseren, staat nog niet vast. Hei is namelijk geen standaard project, maar maatwerk en vraagt een wijkgestuurde benadering. Aansluiting op de wijkactieprogramma’s is daarom essentieel. De hele klimaataanpak in bestaande stadswijken staat nog in de kinderschoenen. Rotterdam, maar ook andere steden, kunnen hier nog veel voor leren Om deze reden zetten wij in op een ‘lerend’ proces, een pilot voor dit soort wijkaanpakken in Rotterdam om van te leren Dat geldt voor de fysieke aanpak, de organisatie van de risicodialoog en ook voor de participatie."

17. Bent u bereid deze informatie als bijlage toe te voegen aan de beantwoording van deze schriftelijke vragen?

"De kwetsbare gebieden zijn al in kaart gebracht met de Rotterdamse Adaptatiestrategie en bijvoorbeeld ‘Hotterdam’. Ook is bijvoorbeeld via de landelijke klimaateffectatlas en de provinciale klimaatatlas al informatie te vinden."

18. Gaat u de bestrijding van klimaatverandering tevens onderbrengen in het RCI? Indien nee, waarom niet? Indien ja, geldt dit de facto als de praktische uitwerking van het aankomende Rotterdams Energie- en Klimaatakkoord dat is aangekondigd in het coalitieakkoord?

"De gemeente Rotterdam houdt zich intensief bezig met zowel klimaatmitigatie als klimaatadaptatie. Binnen het op te stellen Rotterdams Energie- en Klimaatakkoord ligt de nadruk op de ambities op het gebied van klimaatmitigatie. Ze kunnen echter niet los van elkaar gezien worden. Om bijvoorbeeld een toename in energiegebruik voor verkoeling van gebouwen in de toekomst te voorkomen, is het van belang om adaptatie en mitigatiemaatregelen integraal te benaderen. Hiervoor is door de Raad eerder de motie ‘Houd het hoofd koeľ 16bb2119 afgedaan. Voor klimaatadaptatie willen we met het deltaplan een beweging in gang zetten om samen met de Rotterdammer de schouders eronder te zetten. Langs deze weg biedt klimaatadaptatie volop mogelijkheden voor het verbeteren van de leefbaarheid in buurten en wijken, voor het vergroten van de biodiversiteit in de stad en voor een betrokken en actieve deelname van Rotterdammers aan de samenleving."