Raads­vragen: Verborgen finan­ciering Feyenoord City

Indiendatum: 16 jul. 2020

Geacht college,

Er zijn naar de mening van de gemeenteraadsfracties van de Partij voor de Dieren, 50PLUS en de SP in Rotterdam vier posten die verborgen kosten met zich meebrengen of zullen meebrengen voor de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City en de realisering van een nieuw voetbalstadion, buiten de som die in de gemeentelijke positie¹ ten aanzien van Feyenoord City staat genoemd als maximale bijdrage voor deze plannen. Die kostenposten zijn:

• Financiële steun aan Stadion Feijenoord NV;
• De kosten van vier maal €1.75 miljoen (€7 miljoen) binnen het project ‘Capaciteit Feyenoord City’;
• Cofinanciering in het kader van de Regeling Woningbouwimpuls voor Feyenoord City;
• De aanleg van een getijdenpark pal naast de beoogde locatie voor een nieuw voetbalstadion.

In een brief² aan de Raad van medio april jongstleden schrijft het college dat zij een steunaanvraag van Stadion Feijenoord NV serieus zal beoordelen en overwegen indien het voortbestaan van Stadion Feijenoord NV in het geding is, als gevolg van de overheidsmaatregelen om verspreiding van het coronavirus te doen stoppen. Deze naamloze vennootschap is initiatiefnemer voor de realisering van een nieuw stadion binnen de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City. Stadion Feijenoord NV is een bedrijf en exploiteert als eigenaar het huidige stadion De Kuip met een winstoogmerk.

Uit het verslag van een informatieve sessie voor aandeelhouders van Stadion Feijenoord NV van 10 juni jongstleden blijkt dat de directie van dit bedrijf financiële steun heeft aangevraagd bij de gemeente. Tijdens deze sessie heeft de directeur van Stadion Feijenoord NV ook gesteld dat de gemeente Rotterdam het stadion De Kuip als icoon beschouwt. De directeur stelde: “Wij hebben in elk geval de toezegging dat wij als een icoon van Rotterdam worden gezien.”

1. Heeft u reeds een aanvraag van Stadion Feijenoord NV voor financiële steun ontvangen, zoals is gemeld door de directie van Stadion Feijenoord NV? Indien ja, voor welk bedrag is financiële steun aangevraagd? Indien ja, waar gaat Stadion Feijenoord NV eventuele gemeentelijke financiële steun voor gebruiken? Indien ja, bent u reeds begonnen met het beoordelen en overwegen van financiële steun aan dit bedrijf?

2. In welke vorm wordt eventuele financiële steun gegoten? Is dat bijvoorbeeld in de vorm van een lening? En hoe verhoudt eventuele financiële steun aan Stadion Feijenoord N.V. zich tot andere leningverstrekkers of schuldeisers van dit bedrijf, bijvoorbeeld verstrekkers van een bancaire lening? Wordt een eventuele lening van de gemeente Rotterdam aan Stadion Feijenoord N.V. achtergesteld op deze leningen?

3. Welke voorwaarden gaat u stellen aan eventuele financiële steun aan Stadion Feijenoord NV, om ervoor te zorgen dat de gemeente haar geld ook terugkrijgt bij elk willekeurig toekomstscenario?

4. Laat u uw oordeel en overwegingen ten aanzien van het honoreren van financiële steun aan Stadion Feijenoord NV afhangen van het feit dat dit bedrijf initiatiefnemer is van een nieuw voetbalstadion binnen de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City? Indien ja, gaat u om deze reden (realisering nieuw voetbalstadion) financiële steun verlenen aan Stadion Feijenoord NV?

5. Klopt het dat u aan de directie van Stadion Feijenoord NV de toezegging heeft gedaan dat de gemeente Rotterdam het stadion De Kuip als icoon beschouwt? Indien ja, wat houdt een icoonstatus in en hoe verhoudt dat zich met het huidige beleid inzake monumentaal erfgoed en/of bijzondere voorzieningen in Rotterdam? Indien ja, waaruit blijkt de icoonstatus van stadion De Kuip? Indien ja, heeft u de Raad geïnformeerd over een toezegging die u kennelijk aan de directie van Stadion Feijenoord NV hebt gedaan inzake deze icoonstatus? Indien ja, waar kunnen we teruglezen dat u icoonstatus heeft verleend aan stadion De Kuip?

6. Waarom hecht u blijkens voornoemde brief aan de Raad zoveel waarde aan het voortbestaan van Stadion Feijenoord NV? Dit is toch een bedrijf zoals er in Rotterdam zovelen zijn die momenteel moeite hebben om het hoofd boven water te houden?

7. Hoe verhoudt financiële steun aan Stadion Feijenoord NV zich tot Europese staatssteunregels?

8. Vormt eventuele financiële steun aan Stadion Feijenoord NV onderdeel van de totale som die in de gemeentelijke positie ten aanzien van Feyenoord City aan deze gebiedsontwikkeling mag worden besteed? Indien nee, waarom niet?

In de Voorjaarsnota 2019³ is aangekondigd dat er voor de jaren 2020 tot en met 2023 jaarlijks €1.75 miljoen van de gemeentelijke begroting ten laste komt voor de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City. Binnen de intensivering voor ‘Capaciteit Feyenoord City’ worden deze additionele kosten als volgt gemotiveerd:

“2. Capaciteit Feyenoord City

Er is circa € 1,75 mln per jaar nodig om de apparaatslasten te dekken voor de gebiedsontwikkeling Feyenoord City. Het betreft lasten die zo omvangrijk zijn, dat deze niet binnen de reguliere apparaatslastenbudgetten kunnen worden opgevangen.”

Het college heeft evenwel altijd aangegeven dat er geen ‘Plan B‘ is als de gewenste ontwikkeling in het plangebied geen doorgang heeft. De zogenoemde ‘terugvaloptie’ is volgens eigen zeggen van het college géén volwaardig alternatief voor de door haar gewenste ontwikkeling, omdat er in die optie bepaalde elementen uit het plan voor Feyenoord City niet kunnen worden gerealiseerd. Stichting Gebiedsontwikkeling aan de Maas – het particuliere vehikel dat momenteel grond verwerft in het plangebied – heeft zo ongeveer hetzelfde gesteld in een schrijven naar de Raad. Dit betekent ons inziens dat alle additionele kosten voor Feyenoord City – dus buiten de reguliere budgetten van Stadsontwikkeling – ten laste moeten komen voor ‘Plan A’, dus de gebiedsontwikkeling die het college voor ogen heeft. De argumentatie van het college kan immers niet anders betekenen dan dat de ambtelijke ondersteuning die nu binnen het jaarlijkse budget van €1.75 miljoen wordt gedekt, geen waarde heeft als ‘Plan A’ komt te vervallen.

9. Waar is de €1.75 miljoen aan het dekken van apparaatslasten binnen het project ‘Capaciteit Feyenoord City’ voor de jaren 2020 tot en met 2023 precies voor bedoeld?

10. Welk gedeelte van de jaarlijkse €1.75 miljoen is toepasbaar als de gewenste gebiedsontwikkeling in het plangebied van Feyenoord City komt te vervallen en het college moet overstappen op een ‘Plan B’?

11. Is het zo dat de vertraging van eventuele oplevering van een nieuw stadion binnen de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City (van 2023 naar 2025) ervoor heeft gezorgd dat de additionele kosten voor Feyenoord City ook twee jaar langer doorlopen? Indien nee, waarom niet?

12. Vindt u het als wij niet logischer om vanwege het ontbreken van een volwaardig alternatief plan (‘Plan B’) en vanwege het steeds onwaarschijnlijker worden van een planning die in de pas loopt met de voortgang in het post-coronatijdperk, deze investering van €1.75 miljoen per jaar voorlopig ‘on hold’ te zetten? Indien nee, waarom niet? Indien nee, gaat u bij eventuele vertraging van start bouw van een nieuw stadion voor de jaren ná 2023 steeds weer €1.75 miljoen vrijmaken in de gemeentebegroting?

13. Waarom maakt u zoveel kosten voor een private gebiedsontwikkeling als Feyenoord City? Is een private gebiedsontwikkeling er niet voor bedoeld om de markt het werk te laten doen en dus ook de lasten te dragen?

14. Vormen de kosten van €1.75 miljoen voor de jaren 2020 tot en met 2023 binnen het project ‘Capaciteit Feyenoord City’ onderdeel van de totale som die in de gemeentelijke positie ten aanzien van Feyenoord City aan deze gebiedsontwikkeling mag worden besteed? Indien nee, waarom niet?

In een andere brief⁴ aan de Raad heeft het college te kennen gegeven een aanvraag bij het Rijk te hebben gedaan in het kader van de Regeling Woningbouwimpuls. Specifiek voor de woningbouwopgave in de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City gaat het om een aanvraag van €21 miljoen, waarbij de voorwaarde geldt dat de aanvrager (in dit geval de gemeente Rotterdam) minimaal eenzelfde bedrag bijlegt. In de gemeentelijke positie ten aanzien van Feyenoord City staat inleidend op voorwaarde 3 over het faciliteren van de gebiedsontwikkeling van fasen 1 en 2 het volgende:

“Voor het tot stand brengen van de gebiedsontwikkeling wordt de volgende medewerking gevraagd aan de gemeente:

• Planologische medewerking
• Verkoop gemeentelijke grond
• Aankoop grond ten behoeve van het nieuwe stadion
• Uitgifte van die grond aan BV nieuw stadion in erfpacht”

15. Voor welke fase(n) van de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City zijn de beoogde gelden voortkomend uit de Regeling Woningbouwimpuls en de gemeentelijke cofinanciering bedoeld? Gaat het hier om fasen 1 en 2?

16. Waar in de gemeentelijke positie ten aanzien van Feyenoord City staat dat de gemeente bereid is met eigen middelen te investeren om de gebiedsontwikkeling mogelijk te maken?

17. Wat is voor u nog de waarde van een private grondexploitatie als u voornemens bent om in totaal voor €21 miljoen uit de kas van de gemeente te investeren in nieuwe woningen voor de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City?

Een van de zogenoemde stadsprojecten⁵ van het college is de aanleg van een getijdenpark (‘Getijdenpark Feyenoord’) pal naast de beoogde locatie van een nieuw voetbalstadion in de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City. Met de aanleg is een bedrag van €27.4 miljoen gemoeid. Er moet baggerslib worden verwijderd op de locatie waar het getijdenpark is voorzien. Er zal ook (vervuild) baggerslib moeten worden verwijderd om de ontwikkeling van een nieuw voetbalstadion op de beoogde locatie (aan en deels in de Nieuwe Maas) mogelijk te maken. Op bladzijde 287 van de milieueffectrapportage⁶ toebehorend aan het ontwerpbestemmingsplan Feyenoord City is aangegeven waar er zich op de locatie van het nieuwe voetbalstadion vervuild slib bevindt. De afbeelding met de vakkenindeling is als bijlage weergegeven.

Uit een van de zienswijzen op het ontwerpbestemmingsplan Feyenoord City is voorgerekend dat het verwijderen van het vervuilde slib op de beoogde locatie van het nieuwe stadion – op basis van de informatie in bijlage 12 van het ontwerpbestemmingsplan die overeenkomst met wat er in het milieueffectrapport staat over het vervuilde slib – zo rond de €21 miljoen zal kosten. Er moet zo’n vijftigduizend kubieke meter aan vervuild moeten worden afgegraven, blijkt volgens reclamant uit navraag bij een deskundige.

18. Komt de locatie van het stadsproject Getijdenpark Feyenoord overeen met de vakkenindeling uit het milieueffectrapport waaruit blijkt waar op de beoogde locatie van het nieuwe voetbalstadion zich vervuild slib bevindt? Indien ja, wie gaat betalen voor het verwijderen van vervuild slib dat blijkens het milieueffectrapport moet worden gedaan alvorens de realisering van een nieuw stadion mogelijk wordt?

19. Is een gedeelte van de gemarkeerde €27.4 miljoen voor het stadsproject Getijdenpark Feyenoord bedoeld voor het verwijderen van vervuild slib in de vakken die in het milieueffectrapport zijn aangegeven? Indien ja, welk gedeelte?

20. Klopt het dat het verwijderen van het vervuilde slib in de voornoemde vakken zónder de komst van stadsproject Getijdenpark Feyenoord volledig voor rekening komt voor de initiatiefnemers van Feyenoord City? Indien nee, waarom niet? Indien ja, klopt het dat de kosten voor het verwijderen van het vervuilde slib zo rond de €21 miljoen zijn? Indien ja, zijn de kosten voor het verwijderen van het vervuilde slib onderdeel van de maximale bouwsom die de initiatiefnemers van een nieuw voetbalstadion hebben gereserveerd?

21. Vormen de kosten voor het verwijderen van baggerslib voor de aanleg van het stadsproject Getijdenpark Feyenoord onderdeel van de totale som die in de gemeentelijke positie ten aanzien van Feyenoord City aan deze gebiedsontwikkeling mag worden besteed, aangezien de werkzaamheden voor het verwijderen van (vervuild) slib tevens nodig zijn om de komst van een nieuw voetbalstadion mogelijk te maken? Indien nee, waarom niet?

Tot slot is er nog een andere post, te weten de voormalige lening van €7.9 aan Stadion Feijenoord NV die vorig jaar is omgezet in aandelen in dit bedrijf, hetgeen mogelijk werd gemaakt door voorwaarde 12 in de gemeentelijke positie ten aanzien van Feyenoord City. In die positie wordt gewag gemaakt van een maximale totale som die de gemeente bereid is te besteden aan de gebiedsontwikkeling inclusief realisering van een nieuw voetbalstadion. De leningconversie komt daar dus nog bovenop. De €7.9 miljoen mag alleen worden gebruikt voor herontwikkeling van De Kuip, fase 2 in de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City.

22. Waarom heeft u er niet voor gekozen om pas bij start bouw van een nieuw voetbalstadion de lening van €7.9 miljoen om te zetten in aandelen? Bent u het niet met ons eens dat u daarmee de positie van de gemeente heeft verzwakt, aangezien de realisering van een nieuw voetbalstadion allerminst zeker is? Indien nee, waarom niet?

23. Wat gebeurt er als herontwikkeling van De Kuip in de gebiedsontwikkeling van Feyenoord City niet doorgaat? En welke garanties heeft u dat u de €7.9 miljoen aan nieuw verworven aandelen in Stadion Feijenoord NV terugkrijgt als dit bedrijf failliet gaat?

24. Is Stadion Feijenoord NV reeds begonnen met het jaarlijks storten van €1.5 miljoen in een reserve om herontwikkeling van stadion De Kuip mogelijk te maken? Indien nee, waarom niet?

1 https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/5248779/1/17bb2120

2 https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/8716387/1

3 https://www.watdoetdegemeente.rotterdam.nl/voorjaarsnota/financien/balans/investeringsvoorstel-lang/

4 https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/8952473/1

5 https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/8916166/2/s20bb008072_6_49391_tds

6 https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/8475948/1/s20bb002035_1_50350_tds